Burma Kadayıfının patent çalışmaları son şeklini almaya başladı. Son olarak hem Bingöl hem Diyarbakır ön incelemeden geçmiş ve son araştırmalardan sonra patent verilecek il belli olacak. Diyarbakır’daki tabelalarda birçok işyeri Diyarbakır Burma Kadayıf olarak geçse de kapıyı aralayıp üretim tesisine geçtiğinizde Bingöllü ustalarla tanışırsınız.

Bingöllü ünlü kadayıfçılarla yaptığımız görüşmede farklı görüşler ortaya çıktı. Ama hemen hemen hepsi kadayıfın mimarının Agop Usta adında bir ermeni olduğunu söyledi. Kadayıf ustalarının yüzde 99’u Bingöllü olduğu bilgisi de Türkiye’nin değişik bölgelerinden aldığımız ortak bilgi oldu.

Bingöl Sürmanşet Gazetesi olarak Türkiye’de markalaşan Bingöllü kadayıfçılardan kadayıfın tarihine dair bilgi aldık.

Burma Kadayıf 1890’lı yıllarda o dönemde Bingöl’ün merkezi olan şuanki Genç ilçesinde Ermeni asıllı bir Müslüman tarafından yapılmıştır. Bazı kaynaklara göre de Agop Diyarbakır Ermenilerinden olduğu da yazıyor.  Agop Usta, yanına aldığı birkaç Bingöllü çırakla beraber burma kadayıf üretmeye başlamıştır. Agop’un Bingöl’den Diyarbakır’a gittiğini söyleyen ustalar kadayıfın tarihçesini şu şekilde anlattılar: “Genç’te kadayıfçılık yapan Agop Usta işlerde düşüş olduğunu gördükten sonra Bingöl’e en yakın ve gelişmişlik düzeyi iyi olan Diyarbakır’a göç etmiş. Diyarbakır’da yine yanına Bingöllüleri alarak burada iyi bir iş potansiyeli yakalamış. Agop Ustanın yanında çalışan Bingöllü ustalar 1930’lu yıllardan sonra Türkiye’nin farklı illerinde bu işi yapmış ve Bingöllü Ustalar, Burma Kadayıfı Türkiye’ye tanıtmıştır. Şuan Türkiye’de Bin 500’den fazla müessese burma kadayıfı satmaktadır. Ustalarının hemen hepsi Bingöllüdür. Nasıl ki balıkçılar Erzincanlı, Fırıncılar Rizeli olur diye biliniyorsa burma kadayıfçıların hepsi de Bingöllü diye bilinir.

 

“BİNGÖL ADINA PATENT ALINMALI”

Konuyla ilgili Türkiye’nin Değişik illerinde bu mesleği icra eden kadayıf ustalarıyla görüştük. Meşhur Mehmet Usta Kadayıf’ın sahibi Mehmet Bukin, bu mesleği dedelerinden öğrendiğini ve dedelerinin de Agop Ustanın yanında bu işi öğrendiğini söyledi. Meşhur Mehmet Usta Kadayıfları isminde sektörde büyümeye devam eden Mehmet Bukin, Kadayıfın Bingöl’e ait olduğunu ve Bingöl adına patent alınması gerektiğini söyledi. Dedelerinin bu işi Agop Usta’dan öğrendiğini belirten Mehmet Usta, eskiden teknolojinin olmadığını ve sacın üzerinde dökme kadayıf yapıldığını belirtti. Mehmet Usta, “1978’den beri bu sektörün içindeyim. Dedelerimizin tarihi daha eski. Ermenilerden bu işi öğrenen dedem daha sonra Diyarbakır’da bu işi yaptı. Bende bu işi dedemlerden öğrendim. Şuan çocuklarımla beraber İzmir’in farklı semtlerinde var olan şubelerimizle ilgileniyoruz”dedi.

 

SITKI USTA: “İMAL EDENLER BİNGÖLLÜ AMA DİYARBAKIRA MAL OLMUŞ”

Türkiye’nin ünlü kadayıf markası olan Sıtkı Usta Kadayıfları sahibi Sıtkı Altunbay Kadayıfı imal edenler Bingöllü ama kadayıfın Diyarbakır’a mal olduğunu söyledi. Sıtkı Usta, “Kadayıfı üretenler Bingöllülerdir, benim yanımda çalışan onlarca usta var. Hepsi Bingöllüdür. Ben bu işi Dedemden öğrendim. Annemin babası bu işi Diyarbakır’daki Ermeni ustalarının yanında öğrendiler. Ben 1968’den beridir bu işi yapıyorum. Tabi dedelerimiz 1900’lü yılların başlarında bu mesleğe başlamışlar. Son zamanlardaki patent söylentileri için şunu diyebilirim. Kadayıfı üreten, imal edenler kesinlikle Bingöllüdürler. Fakat Kadayıf Diyarbakır’a mal olmuş o yüzden patentin Diyarbakır’a verileceğini düşünüyorum” dedi.

 

“MİMARI DİYARBAKIRLI ERMENİLER AMA USTALARI VE İŞİ TÜRKİYEYE TANITANLAR BİNGÖLLÜLERDİR”

Yıllardır bu sektörde olan ve Malatya’da birçok şubesi olan Hacı Ali, Kadayıf’ın mimarlarının Diyarbakırlı Ermeniler olduğunu belirtip bu işin ustalığının önemli olduğunu ve bu sektörde usta olarak çalışanların yüzde 99’unun Bingöllü olduğunu söyledi. Hacı Ali, Malatya’da meşhur Diyarbakır Kadayıflarının sahibi olduğunu ve birçok şubesiyle Malatya’da faaliyet gösterdiğini söyledi.

Hacı Ali Kadayıfın tarihçesini şu şekilde anlattı: “Kadayıf Diyarbakır'daki Ermenilerin mahalli tatlısı olarak bilinir. Agop isminde bir Ermeni Diyarbakır Tahta Kale semtinde bir kadayıf dükkânı açar. İlk satışına orada başlar. Kendi emeği ile bir süre devam eder. Ancak kadayıf satışı artınca işçi çalıştırma ihtiyacı doğar. O dönemlerde Bingöllüler kış aylarında Diyarbakır'a giderek. Muhtelif işlerde çalışırlardı. İlk olarak Agop'un yanında çalışan işçiler eski ismi ile Lotan köyünden Keleş Altunteri, Ahmedi Altunhan, Rıza Anşin ve genel olarak Lotan köylüleri bu sanatı öğrenince kendileri satışını yapmak isterler. Lotanlılar küçük imalathanelerde işe koyulurlar. H.Muhammed Oktay, H.Levent Altunhan Diyarbakır merkez de ilk dükkanlarını açarlar. Meşhur Diyarbakır’ın burmalı kadayıfı Cumhuriyet'ten sonra icat edilir. Ve günümüze kadar Türkiye'nin bütün ilerin de satışı yapılmaktadır. Diyarbakır Kadayıfının imal ve satışını yapanların 99'u Bingöllü ustalardır”